Vận tải biển chiếm hơn 80% tổng lưu lượng hàng hóa toàn cầu, đóng vai trò sống còn trong chuỗi cung ứng xuyên biên giới. Tuy nhiên, kể từ năm 2020 đến nay, ngành vận tải biển liên tục phải đối mặt với các cú sốc mang tính hệ thống: từ đại dịch COVID-19, tắc nghẽn cảng biển, khủng hoảng chuỗi cung ứng, đến xung đột địa chính trị, biến động giá dầu và những thay đổi đột ngột trong chính sách thuế quan. Tất cả khiến câu hỏi “chủ động hay bị động?” trở nên sống còn với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu – đặc biệt là tại thị trường đang phát triển như Việt Nam.
1. Những biến động lớn của vận tải biển hiện nay?
– Giá cước vận tải lên xuống bất thường:
-
Giá cước container từ châu Á đi châu Âu hay Mỹ đã từng tăng gấp 4–5 lần giai đoạn 2020–2022, sau đó giảm mạnh năm 2023, rồi lại bắt đầu tăng vào đầu 2024 do khủng hoảng tại Biển Đỏ.
-
Biến động giá làm khó doanh nghiệp trong việc lập kế hoạch chi phí và báo giá cho đối tác nước ngoài.
Tắc nghẽn tại các tuyến hàng hải chiến lược
-
Kênh đào Suez và khu vực Biển Đỏ liên tục gián đoạn do xung đột, buộc nhiều hãng tàu phải chuyển hướng qua châu Phi, kéo dài thời gian vận chuyển 2–3 tuần.
-
Các cảng lớn như Rotterdam, Los Angeles, Thượng Hải thường xuyên bị ùn ứ container.
Giá nhiên liệu và quy định môi trường mới
-
IMO (Tổ chức Hàng hải Quốc tế) bắt đầu siết chặt tiêu chuẩn phát thải CO₂, buộc nhiều hãng tàu đầu tư vào tàu xanh hoặc chịu thêm phụ phí.
-
Điều này tạo ra áp lực chi phí mới cho cả hãng vận tải và doanh nghiệp thuê tàu.
2. Doanh nghiệp Việt có đang bị động?
Phần lớn doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam – đặc biệt là nhóm SME – hiện vẫn đang bị động trong bài toán vận tải biển:
-
Không nắm rõ thông tin thị trường vận tải: Nhiều doanh nghiệp chỉ biết giá cước khi được forwarder báo, không có dữ liệu để đàm phán hoặc linh hoạt chuyển hướng.
-
Phụ thuộc vào tuyến vận chuyển truyền thống: Gặp rủi ro lớn khi tuyến đó gặp trục trặc (ví dụ: tuyến châu Á – châu Âu qua Suez).
-
Thiếu hợp đồng dài hạn: Giao dịch chủ yếu theo lô, khiến giá cước bị đẩy lên khi nhu cầu tăng cao.
Nếu không chủ động thay đổi, doanh nghiệp dễ rơi vào thế yếu, vừa thiệt hại tài chính, vừa chậm trễ trong giao hàng – ảnh hưởng uy tín và khả năng giữ khách quốc tế.
3. Làm sao để chủ động trong vận tải biển?
– Chủ động thông tin:
Doanh nghiệp cần đầu tư vào việc cập nhật thông tin thị trường vận tải thường xuyên. Có thể sử dụng các nền tảng:
-
Drewry, Freightos (theo dõi cước)
-
MarineTraffic (theo dõi tàu)
-
Các bản tin logistics từ hãng tàu, hãng forwarder, hiệp hội logistics
– Đa dạng hóa các tuyến và đối tác vận chuyển
Không nên chỉ phụ thuộc vào một forwarder hay một tuyến tàu. Cần:
-
Dự phòng tuyến đi thay thế
-
Phối hợp với ít nhất 2–3 đơn vị logistics để so sánh và điều phối linh hoạt
– Đàm phán hợp đồng dài hạn
Với khối lượng ổn định, doanh nghiệp nên đàm phán hợp đồng cước cố định theo quý hoặc năm, giúp giảm rủi ro biến động giá.
Kết hợp với giải pháp kho ngoại quan và vận tải đa phương thức
Nếu điểm đến bị gián đoạn, doanh nghiệp có thể tạm lưu hàng tại kho ngoại quan gần cảng, sau đó điều phối lại bằng đường bộ, đường hàng không hoặc thủy nội địa. Đây là chiến lược đặc biệt hiệu quả trong bối cảnh tuyến vận tải không ổn định.
4. Vietnam Post Logistics – Giải pháp chủ động cho doanh nghiệp Việt
Là đơn vị logistics quốc tế có mạng lưới phủ rộng và mối quan hệ chặt chẽ với các hãng tàu, Vietnam Post Logistics đang cung cấp cho doanh nghiệp Việt các công cụ để chủ động hơn trong vận tải biển, bao gồm:
-
Tư vấn tuyến vận chuyển tối ưu và cập nhật biến động hàng tuần
-
Dịch vụ FCL, LCL linh hoạt với hơn 200 tuyến đi toàn cầu
-
Kho ngoại quan gần cảng Cát Lái, Hải Phòng giúp doanh nghiệp lưu trữ và gom hàng an toàn
-
Tích hợp vận tải biển – hàng không – đường bộ giúp chuyển hướng khi cần thiết
-
Hệ thống e-logistics giúp theo dõi đơn hàng, cước phí, thời gian giao hàng theo thời gian thực
Vận tải biển sẽ tiếp tục biến động trong những năm tới – không phải là nếu, mà là khi nào và ở mức độ nào. Chờ đợi để phản ứng sẽ luôn khiến doanh nghiệp thiệt hại nhiều hơn là chuẩn bị trước.
Chìa khóa ở đây là chủ động nắm thông tin, đa dạng hóa tuyến vận tải, hợp tác với đối tác logistics đáng tin cậy như Vietnam Post Logistics, và sẵn sàng điều chỉnh mô hình khi thị trường thay đổi.
Trong thời đại mà mỗi container đều là một “tài sản chiến lược”, chỉ những doanh nghiệp có tư duy logistics chủ động mới giữ vững được vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu.
